حمله موشـکی به زیرساخت‌های اخلاقی جامعه
علیرضا آزاد
فصل سوم «جوکر ۲» با کارگردانی و اجرای احسان علیخانی با حضور قدرت‌الله ایزدی، حمید لولایی، علی صادقی، مجید یاسر، علی اوجی، امین زندگانی، شاهرخ استخری و نیما فلاح طی هفته‌های اخیر از پلت‌فرم فیلیمو منتشر شد.
این فصل از این به اصطلاح ریلیتی شوء دنباله‌دار،با واکنش‌های منفی فراوانی در رسانه‌ها و فضای مجازی مواجه شده است.
شوخی‌های رکیک و هنجارشکن برخی حاضران در این مجموعه همچون قدرت‌الله رشیدی و «جوکرتایم» اجرا شده توسط نیما فلاح، با واکنش‌های منفی گسترده‌ای در شبکه اجتماعی همراه بوده است.
از سوی دیگر در شبکه اجتماعی ویراستی و برخی کانال‌های «ایتا» تمسخر حجاب توسط حاضران در این فصل از این برنامه با انتقادات گسترده‌ای همراه بوده است.
«جوکر2» از ابتدای انتشار اثری حاشیه ساز بود و با عدم رعایت اصول اخلاقی در برنامه سازی و نادیده‌انگاری مرزبندی‌های اخلاقی، «عفت عمومی» را جریحه‌دار کرد. درنتیجه شاهد شکل گیری اجماعی رسانه‌ای علیه این مجموعه و محتوای بشدت رکیک و زننده آن هستیم. بالا رفتن سطح اعتراضات مردمی در شبکه‌های اجتماعی به این برنامه، زمینه انتقادی در رسانه‌های جریان اصلی را تشدیدکرد.
نهاد ناظر پس از انتشار فصل اول «جوکر2» درباره قسمت‌هایی با حضور آقایان، بیانیه‌ای صادر و خواستار اصلاح قسمت‌های فصل اول «جوکر2» شد و با این شرط فصل دوم این مجموعه با حضور بانوان منتشر شد. اما در نهایت تعجب میزان شوخی‌های زننده و رکیک فصل سوم «جوکر2» چندین برابر شده است.
به نظر می‌رسد نهاد ناظر دیگر توان اصلاح و ممیزی پیشینی آثار تولید شده در شبکه نمایش خانگی را ندارد و به همین دلیل فرهنگ عمومی در این حوزه با یک تهدید اخلاقی نوپدید بسیار خطرناک مواجه است. سکوی فیلیمو از ابتدای فعالیت، سکویی پرچالش و پرحاشیه بوده و محصولات آن همواره مورد انتقاد رسانه‌ها با گرایش‌های مختلف سیاسی و فرهنگی بوده است. در واقع هیچ رسانه جریان اصلی را نمی‌توان یافت که اغلب محتوای آثار توزیع شده در این پلت‌فرم را تایید کند.
از مهم‌ترین حاشیه‌های فرامتنی رنگارنگ «فیلیمو» می‌توان به انتشار بسیاری از آثار اشاره کرد که بدون مجوز نهاد ناظر توزیع شده‌اند. این حاشیه‌ها آنچنان افزایش پیدا کرد که ریاست سازمان صدا و سیما آن را به فیلتر شدن تهدید کرد.
ساترا در مورد عدم اصلاح و دریافت مجوز رسمی توسط این پلت‌فرم بارها بیانیه‌های مختلفی مبتنی بر عدم تمکین این سکو صادر کرده است، با این حال به دلیل عدم پشتوانه‌های قانونی و خلاء‌های قانونی، سیاست عبور از مرزبندی‌های اخلاقی در جوکر2 تجلی رادیکالی پیدا کرده است.این هنجارشکنی در «جوکر2» چنان افزایش پیدا کرده که اکانت‌های برانداز خارج از کشور به محتواهای غیراخلاقی و رکیک جوکر2 معترض شده‌اند.(به نقل از مشرق نیوز)
دست کم هیچ رسانه جریان اصلی را نمی‌توان پیدا کرد که نسبت به محصولات فیلیمو علی الخصوص «جوکر2» محتوایی منتقدانه منتشر نکرده باشد.
ساختارشکنی این محصول،چنان مرزبندی‌های اخلاقی را تحت‌الشعاع قرار داده است که در اقدامی تاملی برانگیز و اجماعی بی‌سابقه طیف وسیعی از رسانه‌ها با گرایش سیاسی متفاوت به شوخی‌های زننده و غیرمتعارف مجموعه جوکر واکنش نشان دادند.
جمع‌آوری شوخی‌های جنسی کف خیابان!
خبرگزاری ایسنا در گزارشی در چهارم تیرماه با نقلی از افشین علیار منتقد و روزنامه نگار می‌نویسد: فقط ۲۰ دقیقه از قسمت اول جوکر رو دیدم. شوخی‌های جنسی را از کف خیابان ریخته‌اند در این برنامه به اصطلاح رئالیتی شو».
احسان رشیدی روزنامه‌نگار فرهنگی در همین گزارش
اشاره می‌کند: «برنامه جوکر در سنین کودک و نوجوان مخاطب پیدا کرده و این خطرناک است، چون بیشتری شوخی‌های جنسی و رکیک برای یک لحظه خنده گرفتن مخاطب استفاده می‌شود، بدون آنکه رده سنی در آن لحاظ شود.» در ادامه این گزارش می‌خوانیم: بخشی از این انتقادات در این برنامه متوجه شوخی‌های غیراخلاقی است، رقص‌های پیاپی و استفاده از موسیقی‌های لس‌آنجلسی، فرهنگ رسمی ارائه محتوای سرگرم‌کننده در شبکه نمایش خانگی را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند.
عبور از همه مرزهای اخلاقی!
پایگاه «خبر فوری» درباره محصول هنجارشکن فیلیمو می‌نویسد: جوکر2 با شوخی‌های جنسی، سخنان مبهم و لوده بازی‌هایی که با رد کردن همه مرزها باز هم نتوانسته است مخاطبش را بخنداند و عجیب است که این میزان از شوخی‌هایی که شاید مردها در دورهمی‌های خود دارند حالا به راحتی در مقابل دیدگان همه قرار داده شده است.
جوکر2 بدتر از جوکر1!
روزنامه جوان در تحلیلی متفاوت اشاره می‌کند: انگار عوامل تولید «جوکر» به‌خصوص احسان علیخانی توجهی به نقد‌ها نداشته و ترجیح داده‌اند فصل دوم را بسیار بدتر از قبل تولید کنند.
دیالوگ‌های جنسی گفته یا حرکات اروتیک برای خنداندن یکدیگر استفاده می‌شود و این محصول چه نکته مثبتی برای مخاطب کودک و نوجوان دارد؟ در جوکر آن‌قدر از الفاظ رکیک و فحش استفاده می‌شود که حتی دیدن آن با خانواده امکان ندارد.
آنچه روزنامه جوان روایت می‌کند، مشابه همان اشاره‌ای است که پیشتر عنوان شد. این احتمال وجود دارد که علیخانی از چهره‌های نزدیک به محمدجواد شکوری، غلظت شوخی‌های جنسی این مجموعه را علی رغم هشدارهای نهاد نظارتی شبکه نمایش خانگی(ساترا)افزایش داده است تا خلاء عبور از نهاد قانونی ساترا برجسته‌تر شود.
اعتراض رسانه‌های تبلیغاتی – تهاتری به جوکر
در میان رسانه‌های جریان اصلی، رسانه‌های تهاتری هم به صف مخالفان این وضعیت آشفته و نابسامان پیوسته‌اند. رسانه فیلم‌نیوز با ساحتی حق‌العمل‌کاری و تبلیغاتی درباره محصولات پلت‌فرم‌های داخلی به شوخی‌های زننده جنسی «جوکر2» واکنش نشان داد و سایر رسانه‌های تبلیغاتی اینستاگرامی و مجازی این رویکرد را بارها در فضای مجازی بازنشر داده‌اند.
توهین به حجاب اسلامی!
پایگاه تحلیلی خبری فیلم‌نیوز در واکنش به این محصول هنجارشکن اشاره می‌کند: جدای از بحث شوخی‌های اروتیک، یکی از موارد قسمت اول «جوکر» که در فضای مجازی بسیار مورد انتقاد قرار گرفته، روسری سر کردن و تمسخر رفتار خانم‌هاست. در بخشی از این قسمت، می‌بینیم که نیما فلاح می‌خواهد از دیگران عکس بیندازد.
ابتدا تاجی روی سر حمید لولایی می‌گذارد و بعد برای سایرین روسری و طور می‌آورد تا شمایلی از اندرونی یک شاه ترسیم کند. آنها با سبیل روی صورت و روسری روی سر شروع می‌کنند با لحن زنانه
صحبت کردن و عکس انداختن. ایزدی بعد از پایان عکاسی باز هم دست برنمی‌دارد. روسری را سر می‌کند و با صدای ظریف آواز می‌خواند و عشوه‌گری می‌کند و حرکات موزون انجام می‌دهد.
در واقع این بخش از شوخی جوکر با مسئله حجاب رسمی در کشور تلویحا مورد انتقاد یک رسانه تبلیغاتی- تهاتری قرار گرفته است.
با این حال از سوی سکوهای نظارتی هیچ واکنشی رخ نمی‌دهد و هجو و تمسخر فرهنگ«حجاب» در این محصول ساختارشکن، تهاجمی‌تر می‌شود.
شوخی‌های جنسی که تمامی ندارد
روزنامه فرهیختگان با تیتر «جوکر برای هیچ
رده سنی مناسب نیست» اشاره می‌کند: اکثر شوخی‌ها بر پاشنه و محور شوخی‌های جنسی می‌چرخد. موضوعی که با اعتراض مخاطبان هم همراه شد. شوخی‌های جنسی که تمامی ندارد و دیگر حتی خنده هم به لب مخاطب نمی‌آورد. ممنوعیت سنی که عوامل «جوکر» برای تماشای این برنامه مشخص کردند به افراد زیر ۱۵ سال خلاصه نمی‌شود و به نظر می‌رسد برای هیچ رده‌سنی مناسب نیست!
در واقع جوکر فیلیمو بر اساس آنچه عطیه همتی روزنامه نگار در توئیتی اشاره می‌کند به تدریج به کمپینی با هدف حیازادایی از جامعه تبدیل شده است.
رکوردشکنی شوخی‌های جنسی
پایگاه خبری تحلیلی تابناک تحلیل خود را از جوکر2 این‌گونه ارائه می‌دهد: به نظر می‌رسد شرکت‌کنندگان در «جوکر ۲» آزادانه در حال انجام شوخی‌هایی‌اند که نه معنای نزدیک آن، بلکه معنای ضمنی آن که به نحوی مرتبط با مسائل جنسی‌است، از مخاطبان خنده می‌گیرد. در قسمت‌های نخست این برنامه، شوخی‌هایی با «مرد مالشی»و...، البته شعبده‌بازی با مرغ و نخ از جمله شوخی‌های پرشمار جنسی در این قسمت‌هاست. این پایگاه خبری در ادامه تعریض خود به محتوای محصول فیلیمو اشاره می‌کند: در این برنامه به اندازه‌ای از شوخی‌های دوپهلوی جنسی استفاده می‌شود که می‌توان گفت اغلب خنده‌گرفتن‌های آن از مخاطب، به وسیله همین دست شوخی‌هاست. طی هفته‌های اخیر، کاربران زیادی در شبکه‌های اجتماعی به شوخی‌های دوپهلوی جنسی پرشمار این برنامه معترض شده‌اند.
تنها محتوا؛ شوخی جنسی!
وب سایت کدومو، پایگاه معرفی آثار شبکه نمایش خانگی نیز «جوکر2» را این‌گونه معرفی می‌کند: باید توجه داشت که محتوای آن با شوخی‌های غیرمستقیم جنسی پرشده‌است. این اصطلاحات دوپهلو برای بزرگسالان کاملا قابل فهم است.
افزایش شمار قربانیان جوکر رکیک
خبرگزاری دانشجو در انتقاد بسیار صریحی به «جوکر2» اشاره می‌کند: هیچ خط قرمزی وجود ندارد؛ انگار هر کالا، کلمه، تصویر و حتی آوایی در جوکر به‌گونه‌ای هماهنگ شده که یادآور یک مسئله جنسی باشد، اگر هم زمانی باقی ماند به رقص بازیگران می‌گذرد. قربانی این برنامه‌های غیراخلاقی هم کسی نیست جز خانواده و نظام اخلاقی حاکم بر جامعه. اما بدتر از ابتذال سریال، ناتوانی ساترا در ممانعت از انتشار سریالی است که به گفته آنها مجوزی هم ندارد.
اگر بخواهیم یکی از مصادیق استحاله فرهنگی را در کشور نام ببریم. نمایش خانگی یک الگوی بارز در این زمینه است و برنامه جوکر می‌تواند سرآمد سایر برنامه‌های سخیف این فضا باشد.
نهاد خانواده در معرض شوخی‌های رکیک فیلیمو
خبرگزاری فارس با درج و انتشار شوخی‌های اخیر نیما فلاح در واکنش به این قسمت جوکر می‌نویسد: امروز خانواده‌ها نمی‌توانند با خاطری آسوده، بدون مخدوش شدن قواعد تربیتی مدّ نظرشان، ولو با رعایت رده‌بندی‌های سنّی درج شده در آثار -که اغلب، به‌غایت سهل‌انگارانه و مغایر با معیارهای جهانی اعمال می‌شوند- فرزندانشان را در معرض بسیاری از آثار و محصولات بعضی سکّوهای تولید و انتشار فراگیر قرار دهند.
ورود شوخی‌های خصوصی به عرصه عمومی!
خبرگزاری مهر در یادداشتی درباره قسمت اخیر جوکر نوشت: شوخی‌های جنسی، سخنان مبهم و
لوده بازی‌هایی که با رد کردن همه مرزها باز هم نتوانسته است مخاطبش را بخنداند و عجیب است که این میزان از شوخی‌هایی که شاید مردها در دورهمی‌های خود دارند حالا به راحتی در مقابل دیدگان همه قرار داده شده است.
آیا کارگروه مصادیق مجرمانه
وارد این کارزار می‌شود؟
با آغاز فعالیت‌های پلت‌فرم‌ها نظارت بر این حوزه به مجموعه‌ای تحت عنوان ساترا سپرده شد. از دو سال قبل با تغییر مدیریت در این نهاد، بسیاری از پلت‌فرم‌ها اقدام به بارگذاری محتوا بدون اخذمجوز کردند و متاسفانه نهادهای نظارتی بالادستی از جایگاه ساترا حمایت نکردند.
یک نکته مهم را باید پذیرفت که ساترا و حتی وزارت ارشاد فاقد اهرم‌های قاطع و بازدارنده در مقابل سکوهای تولید خصوصی هستند. سکوهایی که تولید یکساله آنان دست‌کم پنج برابر معادل آثار تولید شده در مجموعه سیما است. پیش از این راهبرد فیلتر شدن سامانه‌های متخلف مطرح شد و حتی شکایاتی در محاکم قضائی علیه متخلفین مطرح شداما= در نهایت تاثر و تاسف به دلیل نبود اهرم‌های قانونی، فیلیمو و سایرین از این شکایت تبرئه شد. (منبع خبرگزاری تسنیم)
دایره حقوقی ساترا در این مدت از پلت‌فرم‌های مختلفی شکایت کرده است و در تمامی شکایت‌های طرح شده برای پلت‌فرم‌ها قرار منع تعقیب صادر شده است.(ایسنا)
لذا اهرم بازدارنده‌ای بتواند مانع توسعه برنامه‌سازی هنجارشکن شود، شورای عالی فضای مجازی و کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه هستند.
اگر شورا و کارگروه مذکور به عنوان دو بال در کنار ساترا قرار گیرند و با توجه به گزارش‌های متعدد رسانه‌های جمعی، اقدامی عاجل به صورت نقطه‌زن در مورد مورد مصداقی جوکر2 صورت پذیرد این روند می‌تواند بازدارندگی ایجاد کند. اقدام مشترکی که به اصل پلت‌فرم لطمه نمی‌زند اما منجر به فیلترینگ صفحه‌ای بارگذاری جوکر2 خواهد شد.
اگر تاکنون اقدامی تنبیهی قابل اعتنایی رخ نداده به دلیل برخی پشتوانه‌ها است که عمدتا مانع اقدامات قاطع در مورد عملکرد پلت‌فرم‌ها شده است. لذا کارگروه مصادیق مجرمانه می‌تواند با استناد به گزارش رسانه‌های رسمی که در این متن مندرج شده و با توجه
به خدشه‌دار شدن عفت عمومی، محل انتشار برخط این برنامه را وب سایت فیلیمو و پلت‌فرم آن متوقف کند.
به نظر می‌رسد تا اقدام بازدارنده درخوری صورت نپذیرد ضریب هنجارشکنی برنامه‌های این پلت‌فرم ادامه خواهد داشت.